Myśl polityczną narodowców podczas II wojny światowej opisał profesor Uniwersytetu Śląskiego doktor habilitowany Jarosław Tomasiewicz. W ostatnim numerze wydawanego przez IPN czasopisma „Polish-Jewish Studies” ukazał się jego artykuł „Kwestia żydowska w myśli politycznej Obozu Narodowego 1939–1945”.
Obóz narodowy nie był nigdy monolitem
W międzywojennej Polsce obóz narodowy nie był nigdy monolitem – istniało kilka skłóconych organizacji. Te podziały zdeterminowanie pod niemiecką okupacją powstanie kilku organizacji konspiracyjnych narodowców. Umiarkowana frakcja Bieleckiego ze Stronnictwa Narodowego powołała do życia 100.000 Narodową organizację Wojskową. Kowalski powołał do życia Narodowo Ludową organizację Walki (później NLO Wojskową). Frakcja starych działaczy endecji Ojczyznę. Podczas scalania NOW z AK część żołnierzy NOW odeszła z NOW nie chcąc podporządkować się siepaczom z sanacji. ONR ABC powołał do życia Grupę Szańca. Z czasem Narodowe Siły Zbrojne scaliły w swoich szeregach 70.000 narodowców.
Narodowi radykałowie Piaseckiego
Konfederacja Narodu (Bolesława Piaseckiego przed wojną lidera Ruchu Narodowo Radykalnego powstałego po rozłamie z ONR) głosiła, że II wojna światowa to starcie Słowian z Germanami, i że Słowianie swoją wspólnotę krwi powinni przemienić we wspólnotę polityczną. Zdaniem KN nacjonalizm polski należało przekształcić w nacjonalizm słowiański, od wspólnoty kultury ważniejsza była wspólnota krwi (ten motyw z czasem przestał być podkreślany). Powstanie wspólnoty słowiańskiej było sprzeczne z interesem Żydów, więc zdaniem KN walka z żydostwem była nieunikniona. Dla KN wrogami byli Niemcy, sowieci i Żydzi.
KN uznawała, że Żydzi: są elementem szkodliwym i zawsze antypolskim, odpowiedzialnym (razem z komuną i masonerią) za cierpienia Polaków, negatywnie wpływają na gospodarkę, kulturę, politykę. KN uznawała, że komunizm to forma panowania Żydów nad ciemnymi gojami, przejaw azjatycko żydowskiego nihilizmu, narzędzie, którym Żydzi blokują rozwój innych narodów, ustrój umożliwiający Żydom dokonywanie zbrodni na Polakach. W opinii Konfederacji Narodu Żydzi odpowiadali nie tylko za komunizm, ale też i za demoralizacje, patologie kapitalizmu, dążyli do globalizacji i byli wrodzy polskiej niepodległości.
Konfederacja Narodu głosiła, że Żydzi ponoszą odpowiedzialność razem z Niemcami za wybuch wojny. KN nie ukrywała, że plusem wojny jest to, że Polacy przejęli żydowskie sklepy i warsztaty, więc nie wolno by po wojnie pozwolić by Żydzi odzyskali swoją przedwojenną monopolistyczną pozycję. Konfederacja Narodu sprzeciwiała się temu, by po wojnie Żydzi w Polsce byli równouprawni, domagała się tego, by powojenna Polska była antyżydowska i antymasońska, bez mniejszości narodowych. Ideolodzy Konfederacji Narodu uważali, że miejsca dla Żydów w Polsce nie ma i zakładali, że miały być utrzymane getta w celu zmuszenia Żydów do emigracji z Polski – jednocześnie Polska na forum międzynarodowym miała się domagać ziem dla Żydów, do których Żydzi mieliby emigrować.
Pomimo swojej niechęci do Żydów Konfederacja Narodu wielokrotnie potępiała zbrodnie Niemców na Żydach. Dodatkowo wśród dowódców Uderzeniowych Batalionów Kadrowych partyzantki Konfederacji Narodu byli Żydzi.
NSZ
Narodowe Siły Zbrojne uznawały za wrogów nie tylko Niemców, sowietów, Ukraińców, ale i Żydów, z racji tego, że Żydzi dążyli do globalnej władzy nad światem – władza ta miała umożliwić pasożytowanie na innych narodach. Zły charakter narodowy Żydów miał wynikać z ich rasy i religii.
Propaganda NSZ głosiła, że Żydzi: niszczyli Polskę celowo i metodycznie, demoralizowali Polaków, szerzyli pornografie, niszczyli moralność chrześcijańską, doprowadzili do kryzysu demograficznego, nie dopuszczali do powstania polskiej klasy średniej, wyzyskiwali Polaków, odpowiadali za epidemie przestępczości kryminalnej.
NSZ głosiły, że komunizm był dziełem Żydów, Żydzi rządzą w ZSRR, Armia Czerwona „walczy o panowania żydostwa nad światem”, Żydzi w ZSRR wymordowali miliony gojów. Z czasem NSZ wskazywały, że komunizm jest przejawem rosyjskiego imperializmu, a PPR, GL, AL to sowiecka agentura i instrument międzynarodowego komunizmu.
W opinii NSZ Żydom służyli też socjaliści i ludowcy. NSZ krytykowały obecność Żydów w rządzie emigracyjnym, i to, że zachód był kontrolowany przez Żydów, a interesom żydowskim służą komunizm, masoneria i kapitalizm.
Wbrew współczesnym kłamstwo lewicy NSZ odrzucały rasizm, opowiadając się za wspólnotą kulturową i walką z żydowską dominacją. Zdaniem NSZ po wojnie nie można pozwolić na powód żydowskiej dominacji. NSZ uznawały przejmowanie przez Polaków pozycji w życiu gospodarczym za pozytywne zjawisko. Według NSZ należało po wojnie upaństwowić żydowską własność i przekazać ją w ręce Polaków, spolszczyć samorząd gospodarczy, banki państwowe, komunalne i prywatne, tak by gospodarka była wolna od wpływów Żydów z zagranicy.
NSZ odrzucały żydowski wyzysk (komunistyczny i kapitalistyczny), opowiadały się za trzecią drogą, wykluczały przyznanie Żydom i Niemcom w Polsce po wojnie jakichkolwiek praw politycznych – prawa te mieli dostać tylko Polacy i inne nacje w naszym kraju (np. Ukraińcy czy Białorusini). NSZ opowiadały się za utrzymaniem gett, doprowadzeniem do całkowitej emigracji Żydów z Polski, masową asymilacją ludności słowiańskiej, a nawet Niemców, wspieraniem przez Polskę powstania niezależnego państwa żydowskiego.
Choć w pierwszych latach wojny NSZ uznawały, że Żydzi kolaborują z Niemcami, to w kolejnych latach wojny NSZ potępiały zbrodnie niemieckie na Żydach i nawoływały do zwalczania niemieckich kolaborantów. W czasie II wojny światowej działacze ONR pomagali Żydom.
Stronnictwo Narodowe
Stronnictwo Narodowe było jednym z ugrupowań w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego. Endecy w czasie okupacji pozostali wierni swojemu programowi i nie wyrzekli się walki antysemickiej z Żydami. Niechęć do Żydów w SN była mniej widoczna niż w NSZ. W opinii endeków Żydzi odpowiadali za masową kolaborację z sowietami, sowieckie zbrodnie na Polakach, kierowanie sowiecką agenturą (PPR, GL, armią Berlinga).
Krytyka Żydów nie przeszkadzała endekom dostrzegać tragedii Żydów, potępiać niemieckie zbrodnie na Żydach. Podczas wojny wielu endeków pomagało Żydom. SN po wojnie opowiadało się za odebraniem Żydom wpływów, i wspieraniem emigracji Żydów z Polski.
Zjednoczone Organizacje Ruchu Miecza i Pługa
Drobniejsze organizacje odwołujące się do nacjonalizmu też poruszały tematykę żydowską. Niezwiązane z narodowcami, odwołujące się do faszyzmu, oskarżane o rabunki i wymuszenia na Żydach, Zjednoczone Organizacje Ruchu Miecza i Pługa, stawiały sobie za cel usunięcie Żydów z Polski, wymuszenie emigracji Żydów z Polski (poprzez unarodowienia gospodarki, utrzymanie getta, pozbawienie obywatelstwa). ZORMiP uznawało żydokomunę za zagrożenie, destruktywną siłę, która zinfiltrowała struktury polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Krytyka Żydów nie przeszkadzała ZORMiP w potępieniu zbrodni niemieckich na Żydach.
Z ZORMiP współpracował Polski Obóz Narodowo Syndykalistyczny. Uważał on, że Żydzi są wrogiem Polski, potrzeba usunąć Żydów z Polski, ograniczyć obywatelstwo polskie tylko do Aryjczyków.
Pobudka
Postała z Falangi (czyli RNR Piaseckiego, frondy z ONR) Pobudka uznawała Żydów za wrogi element, zachód za pachołka Żydów. Pobudka opowiadała się za humanitarnym wysiedleniem Żydów z Polski, przyznaniem im terenów do osiedlenia, odebraniem Żydom polskiego obywatelstwa. Przywódca Pobudki Witold Karol Jan Rothenburg-Rościszewski zaangażowany był w działalność Rady Pomocy Żydom (za co został uznany za Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata).
Jan Bodakowski