Telewizja MN
Zaloguj
0 
Co to jest rodzina?
Od tysiącleci rodzina jest podstawowym środowiskiem społecznym, w którym powstaje człowiek.
Człowiek istnieje i rozwija się w rodzinie. Rodzina jest wspólnotą zgodną z naturą człowieka. Rodzina jest to związek rodziców i dzieci. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje rodzin: monogamiczne, poligamiczne i poliandryczne. Tutaj ograniczymy się do opisu rodziny monogamicznej, tzn. rodziny opartej na związku jednego mężczyzny z jedną kobietą. Związek dwojga ludzi nie jest jeszcze rodziną, staje się nią dopiero w chwili pojawienia się dziecka.
Zobacz także: Konkurs Chopinowski 2021. SPRAWDŹ NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE
Rodzinę obejmującą więcej niż dwa pokolenia nazywa się wielką rodziną, która stanowi szczebel pośredni między rodziną a rodem. Ród jest to zespół rodzin wywodzących się od wspólnego przodka. W ramach rodu powstawały zalążki władzy społecznej w postaci starszyzny rodowej, a także zalążki społecznego wymiaru sprawiedliwości w postaci instytucji zemsty rodowej. System rodowy dominował w rozwoju ludzkości przez tysiąclecia, a w pewnych obszarach świata jeszcze dzisiaj dominuje. Na bazie rodów powstawały szersze związki społeczne w postaci szczepów, zwanych też plemionami.
Funkcje rodziny
Przyczynę tworzenia rodziny stanowi możliwość zaspokajania różnych potrzeb, które można podzielić na biologiczne i społeczne. Rodzina jest wspólnotą współżycia seksualnego partnerów i życia codziennego pokoleń. Cztery zasadnicze funkcje rodziny to funkcja seksualna, reprodukcyjna, socjalizacyjna i ekonomiczna.
Funkcja prokreacyjna zmienia swoje znaczenie w życiu małżeńskim. Współcześnie pary rzadziej traktują relacje intymne jako prowadzące do poczęcia potomstwa, natomiast częściej jako źródło przyjemności. Dlatego oddzielnie traktuje się funkcję prokreacyjną i seksualną. Z prokreacji wynika troska o dzieci i należyte ich wychowanie. Wychowanie następuje przez podejmowanie zamierzonych działań wpływających na rozwój jednostki.
Funkcja socjalizacyjna ma na celu przygotowanie dziecka do samodzielnego pełnienia ról społecznych. Socjalizacja to proces nabywania przez jednostkę wiedzy, systemów wartości, opanowywania języka, umiejętności społecznych i wrażliwości społecznej, który umożliwia jej zintegrowanie się ze społeczeństwem i adoptowanie się do jego zmian. Szczególne miejsce stanowi potrzeba więzi, przynależenia do grupy ważnej dla własnej tożsamości i doświadczenia bycia u siebie, także w rozumieniu własnej kultury.
Dom rodzinny jest miejscem szczególnym – jest gniazdem, kolebką, ojcowizną, z dominacją takich wartości jak poczucie akceptacji, miłości i szczęścia, które zapewniają rodzice, dzieci i wnuki. Dbałość o atmosferę życia familijnego sprzyja dobrostanowi psychicznemu wszystkich członków rodziny dzięki wzajemnemu udzielaniu sobie pomocy oraz kolektywnemu spędzaniu czasu. Kluczowym elementem spajającym rodzinę jest komunikacja. Transmisja międzypokoleniowa zapewnia wieloaspektową ciągłość rodziny w zakresie przekonań i zachowań, nadaje jej charakter ponadczasowy, a zarazem umożliwia adaptację rodziny i każdego z jej członków do kontekstu życiowego. Lojalność rodzinna oznacza wzajemne darzenie się zaufaniem, uznanie wzajemnych zasług, respektowanie zobowiązań i wzajemną uczciwość. W zamian za lojalność rodzina daje poczucie bezpieczeństwa.
Funkcja ekonomiczna rodziny to zapewnienie środków do życia jej członków. Związany z tym jest podział pracy między płciami oraz nadawanie statusu społecznego.
Przedstawione atrybuty i zadania rodziny czynią ją w niemal wszystkich społeczeństwach najważniejszą wartością, która wyprzedza wszystkie inne, takie jak praca, polityka, czas wolny czy przyjaciele. Rodzina posiada siłę jako całość. Dla Polaków znaczenie dzieci i życia rodzinnego jest większe niż znaczenie innych dziedzin życia.
Rodzina tradycyjna
W różnych kulturach rozwinęły się różne modele tradycyjnej rodziny. Model katolicki to rodzina oparta na nierozerwalnym związku mężczyzny i kobiety. Relacja małżeńska zakłada wzajemną miłość, wierność i uczciwość. Małżonkowie powinni się uzupełniać, tworząc związek komplementarny.
Rodzina tradycyjna zawiera przynajmniej trzy pokolenia. Struktura władzy jest hierarchiczna.
W rodzinie tradycyjnej władzę posiada ojciec będący żywicielem rodziny, matka zaś zajmuje się wychowaniem potomstwa oraz domem. Prace domowe i opieka nad dziećmi są domeną kobiet.
Chcesz być na bieżąco? Czytaj codziennie MediaNarodowe.com
Rolą mężczyzny jest zapewnienie rodzinie bezpieczeństwa ekonomicznego i fizycznego.
Funkcje rodziny polegają na stworzeniu każdemu z jej członków prawidłowych warunków do rozwoju, na ochronie i trosce o nich. Do zadań mężczyzny należy zapewnienie bytu materialnego, ale zasobami finansowymi zarządzają kobiety. Kiedy rodzina nuklearna złożona z małżonków i ich dzieci jest związana z rodzinami pochodzenia, to starsze pokolenie uczestniczy w wychowaniu dzieci, wspólnych obchodach świąt i uroczystości. Występuje rodzina poszerzona nie tylko o dziadków, ale wujków, ciotki, kuzynów itd. Egzystowanie we wspólnocie zapewnia osiąganie pewnych korzyści. Prawidłowa realizacja funkcji przypisanych rodzinie przyczynia się do utrzymania jakości życia na odpowiednim poziomie.
Rodzina nuklearna
Przemiany na rynku pracy i w obyczajowości powodują rozkład tradycyjnego modelu rodziny.
Coraz bardziej powszechna jest rodzina nuklearna złożona z rodziców i dzieci. Rodzina nuklearna najbardziej typowa dla kultury zachodniej mieszka zwykle oddzielnie.
Współcześnie coraz więcej jest małżeństw partnerskich. Kobieta pracująca zawodowo nie jest już zależna finansowo od mężczyzny, ma swój udział w utrzymaniu rodziny, w podejmowaniu ważnych dla rodziny decyzji. Kobiety zamężne pracujące zawodowo są bardziej niż mężowie zaangażowane w zadania związane z prowadzeniem domu, utrzymaniem gospodarstwa domowego, sprawowaniem opieki nad dziećmi. Obecnie oczekuje się od kobiety umiejętnego godzenia obowiązków domowych i zawodowych. Współczesna kobieta powinna być zarazem przedsiębiorcza oraz ciepła i opiekuńcza. Dobry ojciec stawia rodzinę na pierwszym miejscu, jest odpowiedzialny za nią, zapewnia jej byt, posiada autorytet, nie neguje partnerstwa w rodzinie, potrafi przyznać się do błędu. Ojcostwo staje się współcześnie misją i powołaniem. Wymaga wytrwałości, samodzielności, troski i ofiarności w procesie budowania więzi rodzinnych.
We współczesnych rodzinach można obserwować rozluźnienie więzi między ich członkami. Jedną z konsekwencji tego rozluźnienia stanowi ograniczenie dostępu do tradycyjnego oparcia społecznego, które zapewniały rodziny wielopokoleniowe, nastawione na działania typu samopomocy, zaspokajające potrzeby członków rodziny bez względu na ich wiek czy stan zdrowia. Rozluźnienie więzi wynika m. in. z przestrzennego oddalenia się od siebie członków rodzin (mobilność społeczna, migracje zarobkowe). W wyniku emancypacji kobiet powstał modernistyczny model rodziny. Zanika w nim podział ról na typowo męskie i kobiece, struktura władzy jest partnerska. W małżeństwie egalitarnym występuje podział władzy i obowiązków za funkcjonowanie rodziny. Jest to małżeństwo dwóch karier. Wychowanie dzieci odbywa się z zaangażowaniem obojga rodziców. O ile model partnerski uwzględnia komplementarność zadań kobiety i mężczyzny w rodzinie, to model egalitarny zakłada wykonywanie tych samych obowiązków. Można go traktować jako niedojrzałą postać modelu partnerskiego.
Związek nieformalny
Aktualnie rodzina traci swą instytucjonalność na rzecz związku partnerskiego oraz przyjacielskiego. Interes rodziny przestaje być nadrzędny w stosunku do potrzeb jednostek ją tworzących. Kształtuje się system wartości, w którym osobiste sukcesy człowieka przedkładane są nad dobro rodziny jako całości. Małżeństwo przestaje być postrzegane jako społeczny obowiązek, a staje się związkiem o charakterze dobrowolnym. Partnerzy mają pomagać sobie w codziennym życiu oraz zaspokajać wzajemnie potrzeby. Alternatywny model rodziny to związek nieformalny kobiety i mężczyzny, dla których najważniejszą wartością stał się rozwój indywidualny, a nie rodzinny. Indywidualizacja powoduje odrzucenie odpowiedzialności za innych.
Atrakcyjność związków nieformalnych wynika z tego, że nie ograniczają partnerów obowiązkami i zależnością. Związek taki ma na celu zaspokajanie własnych potrzeb, a nie wspólnych. Zewnętrzne walory i gotowość seksualna to często jedyne kryteria doboru par. Erotyzacja obecnych związków prowadzi do dewaluacji małżeństwa. Z negowaniem tradycji i obyczajów związania jest określona filozofia życiowa. Ludzie o liberalnych poglądach nie uwzględniają wartości związanych z rodziną. Zamiast wspierania życia rodzinnego promuje się potrzeby jednostki.
Współcześnie obserwuje się tendencję do odkładania w czasie decyzji o założeniu rodziny. Kobiety obawiają się nieudanego małżeństwa, a mężczyźni preferują wolność i życie bez zobowiązań. Kobiety i mężczyźni obawiają się problemów finansowych oraz ograniczeń w realizacji kariery zawodowej. Inne przyczyny to wzrost konsumpcjonizmu, egocentryczny materializm, gdzie posiadanie jest najwyższą nagrodą. Szczęście wyznaczają posiadane dobra materialne, a nie żywe i bliskie relacje z innymi ludźmi.
Występujący kryzys spójności systemu rodzinnego powoduje, że coraz częściej pojawiają się mniej zobowiązujące związki nieformalne różnego rodzaju. Są to związki kohabitacyjne prowadzące wspólne gospodarstwo domowe, związki patchworkowe (wielorodzina) obejmujące byłych i aktualnych mężów i żony, związki typu bycie razem ale osobno, bo nie decydują się na wspólne zamieszkanie oraz związki dwóch karier, gdy pary koncentrują się na karierze osobistej bez dzieci.
Związek kobiety z mężczyzną taki jak w małżeństwie, ale pozbawiony legalnego aktu małżeńskiego kiedyś nazywano konkubinatem, a teraz nazywa się kohabitacją. Pojęcie kohabitacji pochodzi od łacińskiego słowa cohabitare – współmieszkać. Kohabitacja nie wymaga deklaracji na całe życie i każdy z partnerów myśli o związku w różnych aspektach. Kohabitacja jest zastępczą formą wspólnego życia, tańszą, mniej zobowiązującą i często deklarowaną jako tymczasowa. Są różne rodzaje kohabitacji. Szczególnie częsta jest kohabitacja traktowana jako małżeństwo na próbę. Badania wykazują, że przedślubna kohabitacja nie rokuje pozytywnie dla jakości i stabilności związku małżeńskiego. Związki nieformalne mają wysokie ryzyko rozpadu. Kohabitacja nie zaspokaja potrzeby stabilności u dzieci. U dzieci rodziców kohabitujących występuje więcej problemów wychowawczych, emocjonalnych, interpersonalnych.
Samotne rodzicielstwo
Samotne rodzicielstwo staje się współcześnie coraz bardziej powszechne. Najczęstszą przyczyną samotnego rodzicielstwa jest rozwód. Wzrasta liczba rozwodów, gdyż małżeństwa stają się niestabilne. Obecne warunki życia nie sprzyjają tradycyjnej rodzinie. Najczęściej to partner nie spełnia oczekiwań związanych z rolą ojca, nie pracuje, nie łoży na utrzymanie dziecka, nie interesuje się nim. Problem godzenia opieki nad dziećmi z pracą zawodową jest szczególnie trudny dla samotnych kobiet. Koszty rozwodu – emocjonalne, psychiczne, finansowe – dotykające kobietę są ogromne. Wychowywanie dzieci bez matki ma większy wpływ na spadek satysfakcji z życia niż wychowanie bez ojca.
Migracje zarobkowe powodują czasowe samotne rodzicielstwo. Wyjazdy zarobkowe przynoszą korzyści majątkowe, stanowią jednak zagrożenie dla trwałości rodziny. Powstało nawet pojęcie eurosieroctwa, oznaczające sytuację dzieci, których rodzice wyjechali do pracy poza granice Polski.
Wnioski
W niniejszym krótkim opracowaniu przedstawiono długie dzieje podstawowej komórki społecznej. Starano się pokazać, jak z biegiem czasu następuje erozja więzi społecznych. W naszej cywilizacji już od dawna nie istnieją rody, teraz na naszych oczach zachodzą dalsze zmiany, zanikają wielkie rodziny, a zaczynają się rozkładać także i małe rodziny. Towarzyszy temu spadek dzietności rodzimej ludności europejskiej przy wzrastającej populacji cudzoziemskiej. Jak tak dalej pójdzie, to nie wiadomo kiedy biały człowiek zniknie z powierzchni ziemi, tak jak kiedyś stało się to z człowiekiem neandertalskim.
Literatura: Iwona Janicka, Hanna Liberska (red.): Psychologia rodziny. PWN Warszawa 2014
