Petycja w obronie wolności sumienia przekazana do Senatu

Przedstawiciele Instytutu Ordo Iuris oraz Centrum Życia i Rodziny w imieniu prawie 25 tys. osób złożyli w Senacie petycję domagającą się precyzyjnego uregulowania ustawowych gwarancji korzystania ze sprzeciwu sumienia, szczególnie w zawodach najczęściej narażonych na występowanie konfliktów etycznych. Petycja i związany z nią projekt ustawy stanowią odpowiedź na liczne przypadki ograniczania wolności sumienia. Przykładami takich sytuacji, o których szeroko informowały media, są: skazanie drukarza z Łodzi oraz zwolnienie prof. Bogdana Chazana.

Przygotowany przez Instytut Ordo Iuris projekt ustawy został przekazany przewodniczącemu senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Robertowi Mamątowowi. W spotkaniu z senatorem uczestniczyli: dr Tymoteusz Zych, dr Marcin Olszówka i Karina Walinowicz z Ordo Iuris oraz Marta Ogonowska-Polkowska i Marek Ploetzke z CŻiR. Związaną z projektem petycję podpisało blisko 25 tys. osób.

Projekt wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2015 r., w którym podkreślono, że prawo „odwołania się do »klauzuli sumienia« stoi zatem na straży nie tylko wolności sumienia, ale także godności osoby ludzkiej, która jest prawem przyrodzonym i niezbywalnym”. Projekt zakłada nowelizację ośmiu obowiązujących ustaw, aby w większym stopniu zapewniały ochronę wolności sumienia. Proponowane zmiany, oprócz wprowadzenia ogólnej klauzuli sumienia – podkreślającej że wolność sumienia to także prawo do sprzeciwu sumienia – w sposób kompleksowy chronią przedstawicieli zawodów medycznych. W swojej pracy są oni bowiem najbardziej narażeni na presję, by podejmować działania nieetyczne. Projekt wprowadza zatem lub doprecyzowuje obowiązujące klauzule sumienia w ustawach regulujących wykonywanie zawodów medycznych: lekarzy (w tym dentystów), pielęgniarek, położnych, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów oraz felczerów – ten zawód również jest w Polsce praktykowany. Gwarancje ustawowe dotyczyć będą też każdego szpitala, który wprost będzie miał zapewnione prawo do odmowy wykonania aborcji.

Ponadto projekt wzmacnia ochronę przedsiębiorców, którzy już nie będą musieli obawiać się, że za odmowę zrealizowania usługi promującej zachowania lub ideologie sprzeczne z ich przekonaniami religijnymi czy etycznymi, zostaną pociągnięci do odpowiedzialności, jak np. drukarz z Łodzi, który został ukarany za to, że nie zgodził się na wykonanie plakatu promującego ruch LGBT. Projekt ustawy zakłada bowiem uchylenie ograniczających wolność działalności gospodarczej przepisów kodeksu wykroczeń, pochodzących jeszcze z czasów PRL, które były podstawą skazania łódzkiego drukarza.

„Pamiętać trzeba, że sprzeciw sumienia jest gwarantowanym przez Konstytucję integralnym elementem wolności sumienia i każdy – powołując się na niego może odmówić wykonania obowiązku wynikającego z przepisów prawa. Jest to możliwe tylko w sytuacji, gdy stoi za nim racjonalnie uzasadnione przekonanie moralne, które kwalifikuje dane zachowanie jako etycznie niegodziwe” – wskazuje dr Marcin Olszówka z Centrum Analiz Prawnych Instytutu Ordo Iuris.

W listopadzie 2018 r. Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu RP uchwaliła projekt ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ustawy o diagnostyce laboratoryjnej oraz ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Projekt został teraz skierowany do senackiej Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej. Potem będzie rozpatrywany przez Senat, który jest uprawniony do wystąpienia z inicjatywą ustawodawczą.

„Projekt uchwalony przez senacką Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji to niewątpliwie krok w dobrym kierunku. Podstawowym mankamentem tego projektu jest to, że pomija on klauzulę sumienia dla farmaceutów i nie uchyla ograniczających sprzeciw sumienia przepisów uchwalonych w PRL. Mamy jednak nadzieję, że wniesiona petycja oraz przygotowany przez Ordo Iuris projekt ustawy kompleksowo regulujący korzystanie ze sprzeciwu sumienia przekonają senatorów do wzmocnienia ustawowych gwarancji respektowania konstytucyjnej wolności sumienia i w konsekwencji odpowiedniej modyfikacji projektu, nad którym pracują” – komentuje dr Olszówka.