Samouk, który wynalazł protoplastę telewizora, kamizelkę kuloodporną i ponad 50 innych wynalazków.

Jan Szczepanik to postać, o której pamięta się o wiele za rzadko. Ten samouk nazywany „polskim Edisonem” czy „Leonardem da Vinci z Galicji” jest autorem ponad 50 wynalazków, które zrewolucjonizowały wiele dziedzin życia. 

 

 

Skromne pochodzenie

Jan Szczepanik urodził się 13 czerwca 1872 roku w Rudnikach koło Mościsk. Dziś miejscowość ta leży na terytorium Ukrainy, niedaleko Lwowa. Nie miał łatwego startu. Był nieślubnym synem pochodzącym z rodziny rolniczej. Udało mu się jednak trafić do szkoły, ukończył najpierw szkołę ludową, a następnie Gimnazjum w Jaśle oraz seminarium nauczycielskie w Krakowie. Edukację zakończył zdaniem matury w 1892 roku, po czym pracował jako nauczyciel.

„Polski Edison”

Skrzydła Jan Szczepanik mógł rozwinąć dzięki Ludwikowi Kleinbergowi. To w jego krakowskim „Magazynie aparatów fotograficznych” zatrudnił się polski wynalazca i nauczył się zasad konstrukcji aparatów. Kleinberg szybko musiał dostrzec potencjał drzemiący w Szczepaniku, ponieważ zajął się finansowaniem pomysłów Polaka. Szczepanik posiadał dzięki temu wiele warsztatów w całej Europie, np. w Wiedniu czy Berlinie, a nawet powołane zostało specjalne towarzystwo pod nazwą „Societe des Inventions Jan Szczepanik et Cie”. Miało ono za zadanie wdrażać pomysły wynalazcy w życie.

Szczepanik jest twórcą ponad 50 wynalazków. Bardzo duże zasługi położył dla tkactwa, dzięki wynalezieniu systemu barwnego tkactwa. Była to elektryczna metoda umożliwiająca kopiowanie wzorów z poszczególnych tkanin. Praktycznie cały austriacki i niemiecki przemysł włókienniczy zaczęły błyskawicznie stosować ten wynalazek.

Istnieje jednak wiele bardziej znanych wynalazków Jana Szczepanika. Wystarczy wspomnieć tu choćby o kamizelce kuloodpornej, którą praktycznie w tym samym czasie opatentował także Kazimierz Żegleń. Szczepanik za ten wynalazek otrzymał hiszpański Order Izabeli Katolickiej, ponieważ jego kamizelka uchroniła od śmierci w zamachu króla Hiszpanii, Alfonsa XIII.

Ogromne zasługi Szczepanik ma również dla współczesnych mediów. Przede wszystkim trzeba tu wspomnieć o telektroskopie, który jest protoplastą dzisiejszej telewizji. Było to urządzenie służące do przesyłania obrazu, co istotne, kolorowego i z dźwiękiem. Położył także ogromne zasługi w dziedzinie fotografii, ponieważ z jego systemu kolorowej fotografii oraz światłoczułego papieru barwnego korzystały takie firmy jak Kodak czy Agfa.

Związanie z Tarnowem

Podczas służby wojskowej, jaką Jan Szczepanik odbywał w Przemyślu, poznał Wandę z Dzikowskich. W 1902 roku para wzięła ślub w Tarnowie. Jeszcze przez cztery lata mieszkali w Wiedniu, ale już w 1906 roku osiedli na stałe w Tarnowie. Mieli piątkę dzieci. Jan Szczepanik zmarł 18 kwietnia 1926 roku właśnie w Tarnowie. Został pochowany na tamtejszym Starym Cmentarzu w grobowcu rodziny Dzikowskich.

Michał Czornak