Recenzja książki „Złowrogi cień Marszałka” Rafała Ziemkiewicza

„Odzyskał Polskę – zniszczył polskość” brzmi nagłówek najnowszej książki Rafała Ziemkiewicza. Książka, według autora, nie jest biografią Józefa Piłsudskiego, nie jest to nawet książka, która przedstawia samą postać i jego czyny. Została bowiem poświęcona mitowi “twórcy naszej niepodległości”.

Rafał Ziemkiewicz nie jest nowicjuszem, jeśli chodzi o pisanie książek. Ma na swoim koncie kilkanaście publikacji, znanych, cenionych i popularnych. Tym razem, z ramienia wydawnictwa Fabryka Słów, wyjdzie książka: “Złowrogi cień Marszałka”. Dostałam do ręki ponad 400-stronicowy wolumin, przygotowany w przyjemnej i wygodnej dla oka formie. Książka została podzielona na siedem rozdziałów, które mierzą się z mitami narosłymi wokół postaci Józefa Piłsudskiego i poruszają najważniejsze, w życiu Marszałka, kwestie. I chociaż nie jest to, tak jak deklaruje autor, biografia sensu stricto, to poznajemy Marszałka jako działacza społecznego, żołnierza, polityka, aktywnego członka Polskiej Partii Socjalistycznej, Organizacji Bojowej PPS, etc., a nawet męża stanu. Sprawnie napisana publikacja odsłania przed czytelnikami kolejne aspekty życia Marszałka opatrzone komentarzami, które próbują rozprawić się “bogoojczyźnianym nadęciem” narosłym wokół niego. Ziemkiewicz skrupulatnie wytyka wszelkie błędy, które Ziuk popełniał na przestrzeni lat. Nie da się jednak zaprzeczyć, że stosuje pewne uproszczenia i przejaskrawienia, które z pewnością nie spodobają się zwolennikom Piłsudskiego.

Czy możemy się z tej pracy dowiedzieć czegoś odkrywczego? Dla tych, którzy mają za sobą kilka prac o Piłsudskim, przytoczone fakty nie będą zaskoczeniem. Lektura jednak może być pewnym odkryciem dla czytelnika, poprzez stawiane w niej tezy. Aby zrozumieć krytykę i rozemocjonowanie Ziemkiewicza, trzeba zaznaczyć, że autor jest zdeklarowanym endekiem. Samą pracę poświęcił swojemu dziadkowi – żołnierzowi Legionów i działaczowi Stronnictwa Narodowego. Nie sposób również odmówić autorowi tego, że nie porusza się po omacku, wiedza Ziemkiewicza na temat Piłsudskiego jest duża. Wykorzystuje to pisząc o cechach zewnętrznych i wewnętrznych Marszałka – pierwsze strony książki czyta się naprawdę dobrze. Niestety, po drodze autor zagubił pewnego rodzaju świeżość, jeśli chodzi o przedstawienie tematu.

Chociaż „Złowrogi cień Marszałka” jest zanurzony w sanacji i Józefie Piłsudskim, to nie można się oprzeć wrażeniu, że jest to książka w pewnej mierze o narodowcach i ruchu narodowym. Warte zaznaczenia jest to, że jej treść zmusza czytelnika do pewnej refleksji – bardzo często widzimy Piłsudskiego, jako indywidualistę, nie dostrzegamy jednak, że za jego zasługami czy też niepowodzeniami stał sztab ludzi, mniej lub bardziej mu przychylnych. Co ważne, autor nie tylko porusza się (w wydawać się może) zmurszałej historii, ale zgrabnie przenosi czytelnika w czas teraźniejszy i przedstawia analogie, które możemy zauważyć w dzisiejszej polityce.

Mimo, że samych publikacji na temat Józefa Piłsudskiego jest mnóstwo, to książka w dość dobrym stylu wpisuje się w nurt krytycznej refleksji na temat Marszałka. Znajdziemy w niej elementy emocjonalne, jak i chłodne odwoływanie się do faktów. Książka z pewnością ma swój niezaprzeczalny klimat, który powstał dzięki warsztatowi autora. Całość pozostawia jednak pewien niedosyt i poczucie, że autor nie wykorzystał do końca szansy na kompleksowe przestawienie tematu. Czy, mimo wszystko, Rafał Ziemkiewicz rozproszył tytułowy cień Marszałka? To będzie leżało w ocenie czytelników, którzy niedługo będą mogli sięgnąć po tą pozycję.