Dr NIEMAS: Marsz Niepodległości “pod sztandarami Boga”

W dniu Święta Niepodległości, 11 listopada 2017 roku, ulicami Warszawy przejdzie „pod sztandarami Boga” kolejny Marsz Niepodległości[1]. Ta największa manifestacja patriotyczno-narodowa w Europie odbędzie się pod hasłem: „My chcemy Boga!”. Te trzy ważne dla Polaków słowa nawiązują do hymnu kościelnego Nous voulons Dieu – „My chcemy Boga”, który w tym roku obchodzi 135. rocznicę swego powstania. Autorem słów i muzyki hymnu jest francuski ksiądz François-Xavier Moreau[2]. Opublikował on pieśń 11 września 1882 roku w odpowiedzi na programową ateizację we Francji. Na język polski przełożył ją w roku 1908 jezuita, pisarz, nauczyciel z Chorzowa, Gustaw (Eugeniusz) Fihauser-Mieczowski[3].

„Bóg na polskich sztandarach” to nie tylko odwołanie do historii i tradycji naszego Narodu, lecz przede wszystkim dziedzictwo chrześcijańskiej przeszłości, które toruje drogę obecnym i przyszłym pokoleniom Polaków. Hasło tegorocznego Marszu Niepodległości jest także odpowiedzią na kryzys duchowy, jaki od dłuższego czasu obejmuje Europę. Niemal wszystkie kraje współczesnej Europy mają chrześcijańskie korzenie[4], jednak wiele z nich porzuciło chrześcijaństwo[5]. Odwołanie się wprost do Boga przez rzesze uczestników Marszu, przybyłych z wielu miejscowości z różnych regionów Polski – kraju będącego od 1 maja 2004 roku aktywnym i odpowiedzialnym członkiem Unii Europejskiej – stanie się w pewnym sensie Bożą pochodnią, która w dniu Święta Niepodległości rozświetli ten chrześcijański kraj na tle współczesnej, żyjącej w apostazji[6] Europy.

Apostoł Narodów, św. Paweł z Tarsu, w liście skierowanym do Rzymian w 58 roku n.e. zamieścił tekst, nazywany słusznie przez biblistów (Ernst Kühl, Charles H. Dodd, Werner H. Schmidt, et al.) hymnem na cześć zbawczej miłości Boga (Rz 8, 31–39)[7]. W dziejach Polski szczególne znaczenie zyskały słowa Apostoła: „Jeśli Bóg z nami, któż przeciwko nam” (Rz 8, 31). To właśnie w roku 1569, w bliskości czasowej 600. rocznicy chrztu Polski, z inicjatywy Zygmunta II Augusta[8] została powołana wielka Rzeczpospolita Obojga Narodów (łac. Res Publica Utriusque Nationis)[9], z jej dewizą w języku łacińskim: Si Deus nobiscum quis contra nos – „Jeśli Bóg z nami, któż przeciwko nam”. Również dzisiaj szczególną wymowę mają słowa Apostoła Pawła widniejące na renesansowym portalu bramy Zamku Królewskiego na Wawelu. W Bramie Bartłomieja Berrecciego[10] na Wawelu znajdują się trzy wejścia, z których środkowe, największe, ozdobione jest łacińskim napisem: SI DEUS NOBISCUM QUIS CONTRA NOS.

Warto jednak przyjrzeć się dokładnie tekstowi oryginalnemu i tłumaczeniu dosłownemu słów św. Pawła z Listu do Rzymian 8, 31[11]:

εἰ ὁ Θεὸς ὑπὲρ ἡμῶν, τίς καθ᾿ ἡμῶν

Jeśli Bóg za nami, kto przeciw nam?

Fakt, że Bóg jest “za nami” został wyrażony w języku greckim zwrotem ὑπὲρ ἡμῶν (czyt. hyper hemon). Zwrot ten oznacza: “opowiadać się za kimś”, “być przy czyimś boku”, “brać kogoś w obronę” [12]. Jeśli Bóg jest po naszej stronie, nikt nie jest w stanie się nam sprzeciwić. Nikt i nic nie może nas odłączyć od Jego miłości (por. Rz 8, 35). Nie ma niczego, co mogłoby chrześcijanom stanąć na przeszkodzie. W kolejnym wierszu św. Paweł jeszcze bardziej wyjaśnia, na czym polega Boże “być za nami”. Oto Bóg jest tym, który “wydał za nas (hyper hemon) własnego Syna”(Rz 8, 32). Bóg nie oszczędził w naszej sprawie własnego Syna, co jest gwarancją Jego miłości wobec nas i troski o zaspokojenie wszystkich naszych potrzeb[13].

Wyraźna i zdecydowana deklaracja Marszu Niepodległości 2017 “My chcemy Boga” to wyjątkowa odpowiedź wielu Polaków na wielkość miłości i wierności Boga wobec naszego Narodu. “My chcemy Boga” we wszystkich ważnych sprawach Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ tylko On jest gwarancją “wielkiej” i suwerennej Polski – poddanej jedynie Bogu. To bez wątpienia najlepsze hasło w historii Marszu Niepodległości od początku jego istnienia, tj. od 2010 roku.

Podczas wizyty w Polsce 6 lipca 2017 roku, Prezydent Stanów Zjednoczonych Donald J. Trump, w trakcie przemówienia na Placu Krasińskich w Warszawie, przypomniał słowa hymnu, które są manifestem naszej wiary. Donald Trump mówił wtedy: Stojąc tu dzisiaj przed tym niesamowitym zgromadzeniem, jakże wiernym narodem, nadał słyszę te głosy odbijające się echem w historii. Ich przesłanie jest tak samo aktualne dzisiaj jak kiedykolwiek – Polacy, Amerykanie, Europejczycy nadal wołają wielkim głosem: My chcemy Boga[14]. Godny uwagi jest fakt, iż Prezydent Stanów Zjednoczonych w swoim przemówieniu na pierwszym miejscu stawia Naród Polski jako wzór wiary w Boga dla współczesnego świata.

Aktualne jest wciąż przesłanie św. Siostry Faustyny o Bożym Miłosierdziu, w którym Polska ma w planach Bożych ważne powołanie. W Dzienniczku św. Siostry Faustyny znajdują się zdumiewające słowa, które Święta usłyszała podczas modlitwy z ust Jezusa Chrystusa: Gdy się modliłam za Polskę, usłyszałam te słowa: «Polskę szczególnie umiłowałem, a jeżeli posłuszna będzie woli mojej, wywyższę ją w potędze i świętości. Z niej wyjdzie iskra, która przygotuje świat na ostateczne przyjście moje[15].

[1] Marsz Niepodległości został zainicjowany przez narodową Młodzież Wszechpolską i Obóz Narodowo-Radykalny w roku 2010. Ta patriotyczna demonstracja stała się ważnym elementem narodowych obchodów odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.

[2] François-Xavier Moreau (1882).

[3] Jacek Leszczyna, Dariusz Rott (2007: 39–42).

[4] Tożsamość Europy nie jest wyłącznie chrześcijańska, ponieważ zarówno Judaizm, jak i Islam, przyczyniały się do jej formowania w przeszłości. Chrześcijańskie dziedzictwo dominowało i zachowało pierwszeństwo w procesie rozwoju Europy. Nie stanowiło jednak wyłącznego czynnika w diachronicznym procesie formowania europejskiej tożsamości. Europejska tożsamość jest biblijna, czyli monoteistyczna. Istotą monoteizmu jest wiara w Jednego i Jedynego Boga. Chrześcijaństwo stanowi wielką część tej biblijnej tradycji. Toteż widoczny coraz bardziej w Unii Europejskiej sprzeciw wobec uznania chrześcijańskiej tożsamości Starego Kontynentu jest często błędnie uzasadniany tym, iż rodzi ona ryzyko zamkniętej „Ligi Chrześcijańskiej” (Marios Begzos (2013: 13–15)).

[5] Wśród państw europejskich wiara w Boga jest najbardziej powszechna na Malcie, w Rumunii, na Cyprze, w Polsce i Grecji. Najmniej wierzących w Boga wśród swych obywateli mają Czechy, Francja, Szwecja, Holandia, Estonia, a także Norwegia. W ciągu ostatnich kilkunastu lat znacząco zmalała liczba wiernych w Niemczech, Portugalii, Austrii, Finlandii, Islandii, Belgii, Holandii, Słowenii i Wielkiej Brytanii. Wierzący, którzy deklarują wiarę w bliżej nieokreśloną „siłę duchową lub życiową”, a więc zwykle nie są związani z żadną określoną religią, w niektórych krajach pod względem liczbowym znacznie przewyższają teistów. Tak jest na przykład w Islandii, na Łotwie czy w Danii (Paweł Bieliński (2014)).

[6] Apostazja to odstąpienie od wyznawanej religii. Termin ten wywodzi się od greckiego słowa apostasia, które oznacza „odstępstwo”, „bunt”. Pojęcie apostazji występuje w Piśmie Świętym, gdzie przyjmuje wyraźnie sens religijny: W Starym Testamencie oznacza ono odpadnięcie od Boga, albo odstąpienie od Prawa Mojżeszowego. Jednym z pierwszych biblijnych przykładów apostazji jest odwrócenie się narodu wybranego od swego Boga po wyjściu z niewoli egipskiej, w czasie, gdy Mojżesz zbyt długo przebywał na górze Synaj (Wj 32–34). Termin apostazja pojawia się na kartach Biblii po raz pierwszy w Księdze Liczb: „Tylko nie buntujcie się przeciwko Panu” (Lb 14, 9). W języku hebrajskim użyte zostało w tym zdaniu słowo marad – „buntować się”, które Septuaginta (starożytny przekład Biblii Hebrajskiej na język grecki) tłumaczy używając słowa apostasia. Również w Księdze Izajasza (Iz 30, 1) Septuaginta używa terminu apostasia na tłumaczenie hebrajskiego sarar – „być niepokornym”. „przekornym”. Apostazja jako odpadnięcie od Pana (hebr. mesubah – „odpadnięcie”, „odstępstwo”) występuje u proroka Jeremiasza (Jr 2, 19). O apostazji jako odstępstwie od Boga, buncie wobec Niego mówi się również w Księdze Jozuego (Joz 22, 22); 1. Księdze Królewskiej (1 Krl 21, 13); o sprzeniewierzeniu się Panu oraz o występnych czynach w 2. Księdze Kronik (2 Krn 28, 19; 33, 19). Ponadto w Księgach Machabejskich apostazja oznacza „odstępstwo od zakonu Bożego” (1 Mch 2, 15) czy też odstąpienie od kultu ojców swoich (2 Mch 2, 19). Co więcej, prorok Daniel wspomina o odstępstwie – apostazji, która pojawia się w skutek podstępnych zwodzeń, w kontekście zbliżającego się końca świata (Dn 11). W Nowym Testamencie apostazja przyjmuje znaczenie odstąpienia od wiary chrześcijańskiej (2 Tes 2, 3; 1 Tm 4, 1–3; Hbr 3, 12). Apostazję zapowiadają słowa Chrystusa: „Czy jednak Syn Człowieczy znajdzie wiarę na ziemi, gdy przyjdzie?” (Łk 18, 8) i Jego ostrzeżenie zawarte w słowach skierowanych do swoich uczniów, kiedy mówi o znakach zbliżającego się końca świata. „Strzeżcie się, żeby was kto nie zwiódł (…) wówczas wielu zachwieje się w wierze, (…) powstanie wielu fałszywych proroków i wielu w błąd wprowadzą (Mt 24, 4. 10. 11). Chrześcijańska tradycja uznania apostazji za znak czasów ostatecznych sięga Apostoła Pawła. W 2. Liście do Tesaloniczan św. Paweł posługuje się terminem apostasia, nadając mu wymiar eschatologiczny: „Niech was w żaden sposób nikt nie zwodzi, bo dzień ten [dzień Pański] nie nadejdzie, dopóki nie przyjdzie najpierw odstępstwo i nie objawi się człowiek grzechu, syn zatracenia” (2 Tes 2, 3). Nie ma tu jednoznacznego określenia czy apostazja będzie miała miejsce wśród chrześcijan, pogan czy wśród Żydów. Z 1. Listu do Tymoteusza wynika jednak, że Apostoł miał na myśli odstępstwo chrześcijan od wiary: „W czasach ostatecznych niektórzy odstąpią od wiary, skłaniając się ku duchom zwodniczym i ku naukom demonów. Stanie się to przez takich, którzy obłudnie kłamią, mając własne sumienie napiętnowane” (1 Tm 4, 1–2). Według św. Pawła (2 Tes 2, 1–12) powtórne przyjście Chrystusa na ziemię poprzedzą dwa zdarzenia: apostazja i pojawienie się człowieka nieprawości. Przed powtórnym przyjściem Chrystusa pojawi się Antychryst, którego Pan pokona „tchnieniem swoich ust” i blaskiem swego przybycia. Podobnie jak Jezus, tak i Antychryst będzie miał swoją paruzję (grec. parousia – „przybycie”, „obecność”, „pojawienie się”). Ukaże się on jednak w czasie i okolicznościach wyznaczonych przez Boga. Pod koniec świata nastąpi spotkanie, a nie walka, Antychrysta z Chrystusem, który zatraci go samym objawieniem swej paruzji. Przyjście Chrystusa, o którym tu mowa, czyli paruzja, swym greckim określeniem nawiązuje do triumfalnego powrotu wodza ze zwycięskiej wojny. W ujęciu Apostoła Pawła nieprawość jest źródłem apostazji, ale również i jej objawieniem. Nieprawość jako odrzucenie woli Bożej i przeciwstawianie się miłości Boga pozostaje tajemniczą mocą działającą w tym świecie aż do czasu chwalebnego przyjścia Pana. Warto zauważyć, iż apostazja, jako odrzucenie wiary w Boga i odstępstwo od Chrystusa – Syna Bożego, nie jest jedynie znakiem końca świata, ale też zjawiskiem pojawiającym się w całej historii ludzkości i mającym swój początek w upadku szatana. Nadal aktualne są słowa autora Listu do Hebrajczyków, który w I. wieku n.e. ze stanowczością przestrzegał chrześcijan pochodzenia żydowskiego: „Baczcie, bracia, aby nie było w kimś z was przewrotnego serca niewiary, której skutkiem jest odstąpienie od Boga żywego” (Hbr 3, 12). Serce przewrotne i niedowierzające Chrystusowi, jak przewrotne i niedowierzające Mojżeszowi serce Izraelitów na pustyni – tego rodzaju usposobienie to prosta droga do apostazji, do wyrzeczenia się Chrystusa, a tym samym Boga żywego (Jerzy Tofiluk (2004: 105–111); Jan Stępień (1979: 221–224, 350); Tomasz Niemas (2016: 141, 153)).

[7] Kazimierz Romaniuk (1978: 187).

[8] Ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów.

[9] Historyczne państwo w Europie powstałe po połączeniu Polski i Litwy (1569–1795). Rozciągało się na większości terytorium dzisiejszej Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy, a częściowo także Łotwy, Estonii, Rosji, Mołdawii i Słowacji. Obszar Rzeczpospolitej Obojga Narodów zajmował 780 tys. km², a zamieszkała tam ludność liczyła ponad 6 milionów mieszkańców. Oba państwa razem w wolnej elekcji wybierały jednego władcę. Panującym ustrojem była demokracja szlachecka. Potencjał militarny i inicjatywy w gospodarce stanowiły o sile mocarstwa, z którym liczyły się największe potęgi kontynentu. Kraj tętnił życiem, powstały nowe miasta, wielu cudzoziemców osiedlało się w Polsce. Kwitła kultura artystyczna, a Polacy byli obecni na zachodnioeuropejskich uniwersytetach (Jerzy Topolski (2015)).

[10] Brama wjazdowa Zamku Królewskiego na Wawelu, prowadząca na Dziedziniec Arkadowy. Swoją nazwę wzięła od budowniczego – Bartłomieja Berrecciego.

[11] Remigiusz Popowski (1994: 732).

[12] Kazimierz Romaniuk (1978: 188).

[13] William Barclay (1978: 95).

[14] Tekst przemówienia Prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda J. Trumpa jest dostępny na oficjalnej stronie internetowej Ambasady i Konsulatu USA w Polsce: pl.usembassy.gov/pl/przemowienie_potus/

[15] Maria Faustyna Kowalska  [1929-33: Dz. 1732] (2006: 480).

BIBLIOGRAFIA

Barclay, William (1978) List do Rzymian. Konstanty Wiazowski (przekł.). Warszawa: Wydawnictwo „Słowo Prawdy”.
Begzos, Marios (2013) “Europa i chrześcijaństwo: historia i przyszłość”. Marek Ławreszuk (przekł.). [W:] Elpis. Tom 15, Numer 27. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku; 13–15.
Bieliński, Paweł (2014) Religijność w Europie, www.niedziela.pl/artykul/10660/Religijnoscw-Europie (dostęp: 3 listopada 2017).
Kowalska, Maria Faustyna [1929-33 (forma pamiętnika), 1981] (2006) Dzienniczek.
Miłosierdzie Boże w duszy mojej. [Kraków: Wydawnictwo Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia] Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów MIC.
Leszczyna, Jacek, Dariusz Rott (red.) (2007) Słownik pisarzy śląskich. Tom 2. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Moreau, François-Xavier (1882) Nous voulons Dieu. Cantique à N.-D. de Lourdes. Curé de Sorigny.
Niemas, Tomasz (2016) Perspektywa eschatologiczna proegzystencji wierzących w przekazie Pisma Świętego (Bibliotheca Biblica). Wrocław: TUM.
Popowski, Remigiusz, Michał Wojciechowski (przekł.) (1994) Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi (Prymasowska Seria Biblijna 1), Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.
Romaniuk, Kazimierz (1978) List do Rzymian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Pismo Święte Nowego Testamentu VI/1). Poznań, Warszawa: Wydawnictwo „Pallottinum”.
Stępień, Jan (1979) Listy do Tesaloniczan i Pasterskie. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Pismo Święte Nowego Testamentu IX). Poznań, Warszawa: Wydawnictwo „Pallottinum”.
Tofiluk, Jerzy (2004) “Apostasia i anastasis w wymiarze eschatologicznym”. [W:] Elpis.
Tom 6, Numer 9/10. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku; 105–115.
Topolski, Jerzy (2015) Rzeczpospolita Obojga Narodów 1501 – 1795. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Cytaty biblijne w przekładzie polskim podane według piątego wydania Biblii Tysiąclecia: Dynarski, Kazimierz, Maria Przybył (red.), Zespół Biblistów Polskich ([1965] 2002) Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Poznań: Wydawnictwo „Pallottinum”.